o kolekcji

kolekcję utworzono w 1978 r. z inicjatywy dyrektora filharmonii pomorskiej andrzeja szwalbego w odpowiedzi na apel ośrodka dokumentacji zabytków ministerstwa kultury i sztuki o ratowanie zabytkowych fortepianów. jej założeniem było przedstawienie rozwoju fortepianu w xix w., jego formy zewnętrznej, mechanizmu, aparatu dźwiękowego i brzmienia. przez wiele lat istniała jako kolekcja filharmonii pomorskiej. po trudnych i burzliwych latach przemian polityczno-ekonomicznych polski na przełomie xx i xxi w. została przejęta przez miejskie centrum kultury w bydgoszczy i ulokowana, zgodnie z dawną wizją dyrektora szwalbego, w kompleksie pałacowym w pobliskim bydgoszczy ostromecku.

pragnę w tym miejscu gorąco podziękować za starania w ożywieniu idei dyrektora szwalbego, jak i niełatwej rewitalizacji samej kolekcji, przede wszystkim pani dyrektor mck marzenie matowskiej i panu andrzejowi gawrońskiemu, kierownikowi pracowni pałacowej mck w ostromecku, a także opiekunowi technicznemu kolekcji, znakomitemu stroicielowi i korektorowi panu andrzejowi dorędzie.

prof. emeritus dr hab. beniamin vogel
współtwórca kolekcji zabytkowych fortepianów im. andrzeja szwalbego, autor katalogu

cenną częścią kolekcji są fortepiany stołowe. z polskich wytwórców najczęściej są reprezentowani warszawscy budowniczowie: kasper zdrodowski, józef budynowicz, antoni zakrzewski oraz manufaktura krall & seidler. ciekawym egzemplarzem jest ostatni z wymienionych, z grawerowaną tabliczką: zygmuntowi noskowskiemu w 25 lecie jego działalności kompozytorskiej 1865–1890 rodacy, odkupiony od synowej kompozytora eugenii noskowskiej. wszystkie fortepiany powstały w xix wieku.

raduj się!

kiedy się słyszy „kolekcja zabytkowych fortepianów”, czuć zapach butwiejącego drewna jak na molo wybiegającym w morze, słychać bezgłos zastygłych dawno strun, widać blask niedotykanej od lat słoniowej kości. każdy taki instrument jest smutnie niedotykalny, jakby już żadna dłoń po tej alabastrowej i długopalczastej, która go unieśmiertelniła, nie była godna, by go dotykać. jak ten fortepian chopina na majorce, który bezgłośnie woła napisem na tabliczce postawionej w miejscu nut: se ruega no tocar, po czym powtarza to jeszcze cichszym echem w innych narzeczach: please do not touch, priere de ne pas toucher.

w naszej kolekcji jest zupełnie inaczej: te pianina, fortepiany, pianole i klawikordy są cenne nie ze względu na tych, którzy się nimi w przeszłości cieszyli, ale ze względu na tych, którzy się dopiero mają nimi cieszyć. bo radość jest istotą tej kolekcji. nasza radość, że możemy o nią dbać, i państwa – żywimy taką nadzieję – którzy możecie ją podziwiać. to radość trwania wbrew historii. ta kolekcja woła: raduj się!

marzena matowska
dyrektor miejskiego centrum kultury w bydgoszczy

fortepian w zbiorach polskich

digitalizacja kolekcji zabytkowych fortepianów im. andrzeja szwalbego w ostromecku zrealizowana została w 2015 roku w ramach projektu fortepian w zbiorach polskich (fortepian.instrumenty.edu.pl) instytutu muzyki i tańca. zbiór opracowany został przez zespół w składzie: prof. beniamin vogel — opisy fortepianów, joanna gul — redakcja merytoryczna, agata mierzejewska — kurator portalu. bieżące informacje o kolekcji znajdują się na instrumentologicznym blogu związanym z projektem: blog.instrumenty.edu.pl.